صبح الوند: پیشرفت علم و صنعت و ماشینی شدن جامعه امروز باعث افزایش بیحد و اندازه آلودگیها از جمله آلودگی آب و هوا و مواد غذایی و در نتیجه پیدایش بیماریهایی شده که در گذشته چندان مطرح نبودهاند؛ یکی از بیماریهای قرن حاضر که بسیاری از جوانان به خصوص دختران و زنان را درگیر میسازد بیماری اماس است که هنوز از نظر پزشکان متخصص دنیا علت آن نامشخص است.
این بیماری برای اولین بار در سال 1868 توسط جین مارتین چارکات فرانسوی متخصص اعصاب معرفی شد؛ اماس نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن بدن به سلولهای خود آسیب وارد میکند، به گونهای که سیستم دفاعی به سیستم مرکزی اعصاب حمله کرده و نواحی از مغز و نخاع را تحتتأثیر قرار میدهد برای آشنایی بیشتر با این بیماری سراغ حمیدرضا ترابی، متخصص بیماریهای مغز و اعصاب و عضو هیأت علمی انجمن اماس ایران رفتیم.
شرح حال بیمار؛ بهترین راه تشخیص اماس
بهترین راه تشخیص اماس گرفتن شرح حال از بیمار است؛ به عبارت دیگر گفتههای بیمار در مورد علائم، معاینه دقیق بالینی بیمار توسط پزشک معالج، یافتن علامتهای عصبی، مطالعه یافتههای تصویری از جمله mri مغز و نخاع، انجام نوار چشم، آزمایش مایع نخاع و انجام تستهای خونی میتواند برای رد يا تأیید و تشخیص افتراقی بیماری اماس از بیماریهای دیگر کمککننده باشند.
خانمها در خطر بیشتری هستند
به گزارش جهان نیوز، سن بروز بیماری بیشتر بین 20 تا 40 سالگی است و خانمها بیشتر گرفتار آن میشوند؛ علت بیماری ناشناخته است اما برای بروز آن عللی در نظر گرفته شده که مجموع این عوامل میتواند باعث این بیماری شود؛ استعداد و ساختار جسمی فرد، استعداد ارثی، اختلال در تنظیم و تعادل سیستم ایمنی، عوامل محیطی و نژادی، مواجهه فرد با ویروسها در طول زندگی، واکسیناسیون و استرس از جمله عواملی هستند که در ایجاد بیماری اماس تأثیرگذارند.
البته هنوز عامل ژنتیک و ژن خاصی برای این بیماری پیدا نشده است. بیماری اماس تمام افراد را به یک شکل تحتتأثیر قرار نمیدهد. این بیماری وسیعالطیف است و انواع مختلفی دارد با توجه به نوع حمله اولیه و منطقه گرفتاری میتواند خوشخیم یا بدخیم و با علائم بیشتر یا کمتر باشد.
بدن چگونه درگیر اماس میشود؟
بیماری اماس (مولتیپل اسکلروزیس) یکی از بیماریهای مزمن سیستم عصبی مرکزی است که مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار میدهد. در این بیماری عمدتاً روکش رشتههای عصبی (میلین) که همان راههای هدایت عصبی هستند درگیر و دچار یک روند التهابی میشوند، بنابراین پیامهای عصبی با تأخیر انجام میشود.
اگر آسیب و روند بیماری شدید باشد حجم سلولی نیز تخریب میشود و راههای عصبی، حسی، حرکتی، تعادلی و بینایی مختل میشوند. این بیماری با توجه به منطقه عصبی که گرفتار میکند، میتواند با علائم چشمی، کاهش بینایی، دوبینی، سرگیجه، عدم تعادل، بیحسی اندامها، لرزش، تکرر و اختلال در کنترل ادرار و در موارد پیشرفتهتر اختلال شدید حرکتی و تعادلی و لرزش و مشکلات حافظه و اختلال کنترل ادرار و مدفوع ظاهر شود. تمام این علائم براساس نوع بیماری اماس میتواند متفاوت باشد.
استرس علائم را تشدید میکند
همانطور که بیان شد بیماری اماس علل مختلفی میتواند داشته باشد و تحتتأثیر ساختار بیولوژی و استعداد فردی ایجاد میشود، اما یکی از عوامل مهم در بروز علائم و ایجاد حمله اول بیماری و اختلال محورهای بصری و سیر پیشرونده، استرس است؛ بنابراین میتوان گفت که بهداشت زندگی در بیماری اماس نقش مهمی دارد. ورزش نیز شامل این مبحث میشود. ورزش به تنهایی یکی از عوامل کنترل استرس به شمار میآید و باعث تقویت و تنظیم سیستم ایمنی بدن میشود برای مثال بیمارانی که دچار اماس پیشرفته هستند و اختلال حرکتی و تعادلی دارند باید از ورزشهای خاص و توانبخشی (فیزیوتراپی) استفاده کنند. همچنین به سایر بیماران مبتلا به اماس توصیه میشود که به طور مرتب ورزشهای هوازی و تمرکزی انجام دهند.
زندگی مدرن مقصر است؟
امروزه آمار مبتلایان به اماس رو به افزایش است اما دلیل آن مشخص نیست؛ با این حال میتوان براساس پیشرفتهای پزشکی و تشخیص زودهنگام بیماری عواملی را برای آن مطرح کرد از جمله استرس، زندگی ماشینی، عدم برخورداری از تغذیه سالم، وجود نیترات در آب و هوا، آلودگی هوا و کمبود برخی ویتامینها از جمله ویتامین d.
وقتی سونا و جکوزی خطرناک میشوند
محدودیت در فعالیتهای کاری مبتلایان به اماس بستگی به نوع بیماری دارد، حتی برخی بیماران باید شغل، محل کار و میزان ساعتهای کاری خود را تغییر دهند و در موارد پیشرفته بیماری توصیه میشود که فرد از کارکردن صرفنظر کند؛ علاوه بر این استفاده از آب گرم، حمام گرم، بخار، سونا و جکوزی میتواند احتمال عود یا تشدید علائم بیماری را بیشتر کند.
نور آفتاب از ایجاد اماس جلوگیری میکند
امروزه براساس جدیدترین تحقیقات علمی انجام شده در سببشناسی بیماری اماس مشخص شده که کمبود ویتامینd یکی از عوامل مهم ایجاد این بیماری است که متأسفانه بسیاری از افراد دچار کمبود این ویتامین هستند.
مهمترین راه دریافت ویتامینd نور آفتاب است، آن هم به شرطی که مستقیماً به بدن تابیده شود و نه از پشت شیشه؛ در واقع اگر 4 روز در هفته و هر بار بین 5 تا 7 دقیقه به بدن آفتاب بتابد، ویتامین d مورد نیاز بدن تأمین میشود، اما معمولاً این مقدار در شهرهای بزرگ و زندگی آپارتماننشینی به راحتی تأمین نمیشود. همچنین اجزای ریزی که در هوای آلوده وجود دارند اشعه uv خورشید را جذب میکنند و نور آفتاب دیگر اثر خود را نخواهد داشت.
الگوی اسیدهای چرب نیز در این بیماری تأثیرگذار است. کمبود بعضی از اسیدهای چرب ضروری، اسیدهای چرب امگا3 و امگا9 میتواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد، اما به طور کلی درمانهای تغذیهای برای بیماران اماس، درمانهای حمایتی محسوب میشوند و نه درمانهای قطعی.
این غذاها را کمتر بخورید
بیماران مبتلا به اماس مانند هر بیمار دیگری باید از مصرف مواد غذایی مضر خودداری کنند؛ برخی از خوراکیها حاوی مواد اکسیدکننده یا رادیکالهای آزاد هستند از جمله غذاهای سرخکردنی، پرچرب، پروتئینی یا غذاهای پرکالری، خیلی شور و کنسروی. مصرف این مواد در یک نوبت غذایی معمولاً مقدار زیادی کالری به بدن میرساند و باید در مصرف آنها زيادهروي نکرد؛ همچنین باید در مصرف لبنیات پرچرب مانند شیر، ماست، خامه و پنیر که حاوی اسیدهای چرب اشباع هستند، دقت و آنها را کمتر مصرف کرد، اما اینکه اصلاً شیر و لبنیات مصرف نشود کاملاً غلط است.